المرقات مع تعلیقھا تقویۃ المرقات |
لمرقات |
 |
كَمَا قَالَ الْعَارِف الگَنْجوی مُخَاطِبًا لِوَلَده فِلْذَة كَبِدهٖ،
بیت:
در شعر مپیچ ودر فن اُو چوں اكذبِ او ست احسنِ او
وَكَقَوْل الْقَائِل: یَصِف الْخَمْر
لَهَا الْبَدْرُ(١)كَأْسٌ وَهْيَ شَمْس یُدِیْرُهَا هِلاَل وَكَمْ یَبْدُوْا إِذَا مُزِجَتْ نَجْمٌ
وَقَالَ الشَّاعِر: شعر
لاَتَعْجَبُوْا(٢)مِنْ بَلیٰ غِلاَلَتِهٖ قَدْ زُرَّ أزْرَاره عَلَی القَمَرٖ
فَشَبَّهَ الْمَحْبُوْبَ بِالْقَمَر، وَقَالَ: لاَتَعْجَبُوْا مِن انشِقَاق غِلاَلَته؛ لِأنَّه قَمَر، زُرَّ عَلَیْهِ الْغِلاَلَة، وَكُلُّ قَمَر كَذٰلِكَ فَغِلاَلَته تَنْشَقّ؛ یُنْتِجُ: غِلاَلَة الْمَحْبُوْب تَنْشَقّ.
وَقَدْ یُنْتِجُ اجْتِمَاع النَّقِیْضَیْنِ، نَحْو: أنَا مُضْمِر الْحَوَائِج بِاللِّسَان، مُظْهِرُهَا بِالْمَدَامِع، وَكُلّ مُضْمِر الْحَوَائِج صَامِت، وَكُلّ مُظْهِرهَا مُتَكَلِّم؛
(٤) قَولهٗ: (ویستحسن إلخ) لأن الناس أطوع للتخییل منهم للتصدیق، ومداره غالبا علی الأكاذیب؛ ومن ثمة قیل: أحسن الشعراء أكذبه.(مرآت)
(١) قَولهٗ: (لها البدر إلخ) یعنی برائے خمر ماه تمام پیاله پُر از انست، وحال آنكه خمر آفتاب ست، كه اُو را هلال یعنی كاسه می گرداند، ودر دَور می آرد، وبسیار ست كه ستاره از وظاهر می گردد هر گاه باغیر مثل آب وغیره آمیخته، وحل كرده می شود. شاعر پیاله پُر از شراب را به بدر، وشراب را به آفتاب، وكاسهٔ خالی را به هلال وآبله ها راكه در كف وقت آمیختن وحل كردن آب بالائے شراب بهم می رسد به نجم تشبیه داده متعجبانه می گوید كه: خمر طرفه شمس ست كه اُورا هلال در دَور می آرد، واعجب آنكه از شمس ستارها غائب می شوند، وشراب چناں شمس ست كه از وستارها ظاهر می گردند. (مرآت)
(٢) قَولهٗ: (لاتعجبوا إلخ) الغلالة: هي شعار تلبس تحت الثوب وتحت الدرع أیضاً، والأزرار جمع زر ’’بالكسر‘‘، معناه بالهندی: گهنڈی، شبه المحبوبَ بالقمر بدون ذكر أداة التشبیه، كأنه ادعٰی أن المحبوب عین القمر.(مرآت) بزیادة