تیرہواں غریبہ
’’درکیفیت عرض اعمال ارض الاقوال فی عرض الاعمال من مقال العارف الجلال ‘‘
یعنی خلاصہ مضمون اشعار ذیل واقعہ دفتر دوم سرخی قسم غلام در صدق و وفائے یار خود ...الخ، جن کا زیادہ حصہ مشتمل ہے مبحث نقل اعمال دنیویہ الی صورہا الخاصۃ الاخرویہ پر (یہ مضمون مثنوی مولانا روم دفتر دوم کے بعض اشعار کی شرح ہے چونکہ ایک معتدبہ مقدر ہوگئی تھی لہٰذا اس کا مستقل نام رکھ کر رسالہ کی صورت کردیا گیا۔ شبیر علی):
شاہ گفت اکنوں ازانِ خود بگو
توچہ داری وچہ حاصل کردئہ
روزِ مرگ ایں حس تو باطل شود
در لحد کیں چشم را خاک آگند
نور دل از جاں بود اے یار غار
آن زماں کیں دست و پایت بردرد
آن زماں کیں جان حیوانی نماند
شرط من جا بالحسن نے کردن است
جوہرے داری زانساں یا خری
ایں عرض ہائے نماز و روزہ را
نقل نتواں کرد مرا عراض را
تامبدل گشت جوہر زیں عرض
گشت پرہیز عرض جوہر بجہد
از زراعت خاکہا شدسنبلہ
آں نکاج زن عرض بُدشدفنا
جفت کردن اسپ و استررا عرض
ہست آں بستاں نشاندں ہم عرض
ہم عرض داں کیمیا بردن بکار
چند گوئی آنِ این و آن او
ازتگِ دریا چہ دُر آوردئہ
نورِ جاں داری کہ یارِ دل شود
ہست انچہ گودرا روشن کند
مستعار آں رامدان اے مست عار
پروبالت ہست تاجداں برپرد
جان باقی بایدت بر جانشاند
بل حسن راسوئے حضرت بُردن است
ایں عرضہاکہ فناشدجوں بری
چونکہ لایبقیٰ زمانین انتفا
لیک از جوہر برند امراض را
چوں زپر ہیرے کہ زایل شد مرض
شد وہانِ تلخ از پرہیز شہد
داروے موکرو مور اسلسلہ
جوہر فرزند حاصل شد زما
جوہر کرہ بزائیدن غرض
گشت جوہر میوہ اش اینک غرض
جوہری زاں کیمیا گرشد بیار
